وقتی در کلینیک باران با خانواده‌های کودکان اوتیسم صحبت می‌کنم، یکی از نگرانی‌های همیشگی که می‌شنوم این است: «آیا اوتیسم خطرناک است؟» این سوال، دغدغه‌ای طبیعی برای هر پدر و مادری است که تازه با تشخیص اوتیسم فرزندشان روبرو شده‌اند. اگر بخواه امروز می‌خواهم صادقانه و با زبانی ساده، از تجربیات واقعی‌ام با خانواده‌های متعددی بگویم که این مسیر را پیموده‌اند. هم چنین در نگارش این مقاله از تحقیقات معتبر نیز کمک خواهیم گرفت.”

اگر بخواهم خیلی ساده و صریح به این سوال پاسخ دهم: نه، اوتیسم ذاتاً خطرناک نیست. اما این پاسخ کوتاه، تمام داستان نیست. در تجربه‌های روزانه‌ام در کلینیک باران، دیده‌ام که چطور عدم آگاهی از اوتیسم می‌تواند چالش‌های جدی ایجاد کند، و برعکس، چطور شناخت درست می‌تواند به ایجاد یک زندگی شاد و پربار کمک کند. اگر می‌خواهید بدانید چرا این پاسخ را دادم و چطور می‌توانید با اطمینان بیشتری با اوتیسم زندگی کنید، دعوت می‌کنم تا انتهای این نوشته با من همراه باشید

در این نوشته، قرار نیست فقط از چالش‌ها بگوییم. می‌خواهیم با هم یاد بگیریم چطور می‌توان با اوتیسم زندگی کرد و حتی در این مسیر رشد کرد. من به عنوان کسی که سال‌ها در کنار خانواده‌های دارای فرزند اوتیسم بوده‌ام، می‌دانم که گاهی مسیر سخت می‌شود، اما با آگاهی و درک درست، می‌توانیم این چالش‌ها را به فرصت‌هایی برای یادگیری و رشد تبدیل کنیم. اما قبل از آن بیایید کمی در خصوص ماهیت اوتیسم صحبت کنیم”

اوتیسم دقیقا چیست ؟

اوتیسم یک تفاوت در نحوه کارکرد مغز است، درست مثل اینکه بعضی از ما چپ دست هستیم و بعضی راست دست. کودکان اوتیسم دنیا را به شکل متفاوتی تجربه می‌کنند و به روش خودشان با محیط اطراف ارتباط برقرار می‌کنند. در کلینیک باران، کودکی داشتیم که وقتی صدای بلند می‌شنید، گوش‌هایش را می‌گرفت و به گوشه‌ای پناه می‌برد. برای او، صدایی که برای ما عادی است، مثل صدای یک بلندگوی بزرگ در گوشش بود.”

“نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که اوتیسم مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا نیست و قابل سرایت نیست. این یک وضعیت عصب‌تحولی است که معمولاً از بدو تولد با فرد همراه است. درست مثل رنگ چشم یا قد، این هم بخشی از ویژگی‌های فردی است. من همیشه به والدین می‌گویم: «وقتی فرزندتان در مهمانی با بچه‌های دیگر بازی می‌کند، نگران انتقال اوتیسم به دیگران نباشید.»”

“بیشتر چالش‌هایی که کودکان اوتیسم با آن روبرو می‌شوند، نه به خاطر خود اوتیسم، بلکه به دلیل عدم درک محیط اطراف است. مثلاً در کلینیک، دختر کوچکی داشتیم که عاشق ریاضی بود و می‌توانست مسائل پیچیده را حل کند، اما در مدرسه مشکل داشت، چون معلمش فکر می‌کرد او حواس‌پرت است. وقتی با معلم صحبت کردیم و توضیح دادیم که او فقط به روش متفاوتی یاد می‌گیرد، همه چیز تغییر کرد. حالا او یکی از بهترین دانش‌آموزان کلاس است و معلمش از توانایی‌های خاص او برای کمک به دیگران استفاده می‌کند.

کی از خاطرات همیشگی من در کلینیک باران، داستان امیرعلی کوچک است. او پسر باهوشی بود که عاشق چیدن ماشین‌هایش به ترتیب رنگ بود و می‌توانست ساعت‌ها با آرامش این کار را انجام دهد. اما در یک مهمانی خانوادگی، بزرگترها که فکر می‌کردند «تنها بازی کردن» برای او خوب نیست، مدام بچه‌های دیگر را تشویق می‌کردند که به سمتش بروند و ماشین‌هایش را بردارند تا او را وارد بازی گروهی کنند.

هر بار که نظم ماشین‌هایش به هم می‌خورد، امیرعلی مضطرب‌تر می‌شد تا جایی که شروع به گریه کرد و خودش را به گوشه‌ای از اتاق کشاند. آن روز، به جای اینکه به امیرعلی اجازه دهند در فضای امن خودش باشد و کم‌کم با شرایط جدید سازگار شود، با اصرار و فشار، یک تجربه ناخوشایند برایش ساختند. بعدها به خانواده‌اش آموزش دادیم که چطور می‌توانند به تدریج و با احترام به حریم شخصی او، فرصت‌های تعامل اجتماعی را فراهم کنند. حالا امیرعلی خودش تصمیم می‌گیرد چه زمانی آماده بازی با دیگران است.

اما آیا اوتیسم خطرناک است ؟ اگر بله چه خطراتی دارد؟

آیا اوتیسم خطرناک است ؟

“بر اساس تجربه‌های روزانه‌ام، با اطمینان می‌گویم که اوتیسم به خودی خود خطرناک نیست. این مثل داشتن یک ماشین است؛ اگر رانندگی را درست یاد بگیریم و قوانین را رعایت کنیم، می‌تواند وسیله‌ای مفید برای رسیدن به مقصد باشد. آنچه اهمیت دارد، شناخت درست و اقدام به موقع است. من خانواده‌های زیادی را دیده‌ام که با تشخیص زودهنگام و شروع توانبخشی در زمان مناسب، توانسته‌اند به فرزندشان کمک کنند تا مهارت‌های لازم برای یک زندگی مستقل را کسب کند.”

“اما باید صادقانه بگویم، اگر حمایت‌ها و مداخلات لازم به موقع انجام نشود، ممکن است چالش‌های جدی‌تری پیش بیاید. مثل وقتی که کودکی به دلیل مشکل در بیان نیازهایش، دچار رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود، یا به خاطر عدم درک خطر، ممکن است خودش را در موقعیت‌های ناامن قرار دهد. من در کلینیک، کودکی را می‌شناختم که به دلیل عدم دریافت آموزش‌های لازم در سنین پایین‌تر، در مدرسه با چالش‌های جدی روبرو شده بود. به همین دلیل، در ادامه می‌خواهم مهم‌ترین چالش‌هایی را که ممکن است با آنها روبرو شوید معرفی کنم، تا بتوانید با آگاهی بیشتر و به موقع، برای فرزندتان بهترین حمایت را فراهم کنید.”

مهم است بدانید که اوتیسم مانند اثر انگشت است – هر فرد با اوتیسم، ویژگی‌های منحصر به فرد خودش را دارد. وقتی از چالش‌های اوتیسم صحبت می‌کنیم، این به معنای آن نیست که همه کودکان مبتلا به اوتیسم با تمام این مشکلات روبرو خواهند شد؛ بعضی کودکان ممکن است با برخی از این چالش‌ها مواجه شوند و برخی دیگر اصلاً با آنها روبرو نشوند

نوشته پیشنهادی :طول عمر کودکان اوتیسم چقدر است ؟

۱)چالش ها خطرات برای خود فرد مبتلا به اوتیسم:

بیشترین چالش ها و خطرات اوتیسم برای خود فرد می تواند باشد به خصوص اگر محیط او را درک نکند یا حمایت های لازم را دریافت نکند بخشی از این خطرات عبارتند از :

الف) خطرات فیزیکی

“رفتارهای آسیب به خود معمولاً در افراد دارای اوتیسم شدید و متوسط بیشتر مشاهده می‌شود. این رفتارها می‌تواند شامل کوبیدن سر به دیوار، گاز گرفتن دست، یا ضربه زدن به خود باشد. این رفتارها اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد نمی‌تواند نیازها یا احساسات خود را به شکل مناسب بیان کند یا در شرایط استرس‌زا قرار می‌گیرد. با مداخله زودهنگام و آموزش روش‌های جایگزین برای بیان احساسات، می‌توان این رفتارها را به طور قابل توجهی کاهش داد. همچنین، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد با اوتیسم، صرف نظر از سطح عملکردشان، ممکن است تشنج را تجربه کنند که نیازمند نظارت پزشکی است.”

“مشکلات خواب و گوارش در تمام سطوح اوتیسم دیده می‌شود، اما شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. بی‌خوابی مزمن، دشواری در به خواب رفتن، و بیدار شدن‌های مکرر شبانه می‌تواند بر عملکرد روزانه تأثیر منفی بگذارد. مشکلات گوارشی مانند یبوست مزمن، اسهال یا درد شکمی نیز شایع است. این مشکلات به خصوص در کودکانی که نمی‌توانند درد یا ناراحتی خود را بیان کنند، می‌تواند منجر به تحریک‌پذیری و رفتارهای چالش‌برانگیز شود.”

“درک خطر و مشکلات تغذیه‌ای معمولاً در افراد دارای اوتیسم خفیف تا شدید مشاهده می‌شود. در موارد شدیدتر، ممکن است فرد اصلاً متوجه خطرات محیطی مانند عبور از خیابان یا لمس اشیاء داغ نشود. محدودیت‌های غذایی شدید نیز می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای شود. برخی افراد ممکن است فقط غذاهای با بافت، رنگ یا طعم خاصی را بپذیرند. خوشبختانه، با برنامه‌های مداخله‌ای تخصصی و همکاری متخصصان تغذیه، می‌توان این مشکلات را به تدریج بهبود بخشید.”

خلاصه از چالشهای فیزیکی به همراه راهکار درمانی :

آسیب به خود: • خطر: آسیب مغزی و شکستگی • درمان: ABA و کلاه محافظ

تشنج: • خطر: صدمات ناشی از سقوط • درمان: داروهای ضد تشنج

مشکلات خواب: • خطر: خستگی و اختلال یادگیری • درمان: برنامه منظم خواب و ملاتونین

مشکلات گوارشی: • خطر: سوء جذب و درد مزمن • درمان: رژیم غذایی مناسب و پروبیوتیک

عدم درک خطر: • خطر: تصادف و سوختگی • درمان: آموزش ایمنی و محیط‌سازی

مشکلات تغذیه‌ای: • خطر: کمبود ویتامین و اختلال رشد • درمان: کاردرمانی تغذیه و مکمل‌ها

نوشته پیشنهادی : آیا اوتیسم ارثی است ؟

ب) خطرات روانی

افسردگی ، اضطراب ، کاهش اعتماد به نفس می تواند از چالش ها یا خطرات اوتیسم برای خود فرد باشد.

مشکلات افسردگی اوتیسم برای خود فرد

تصور کنید هر روز صبح با صدای بلند زنگ ساعت، چراغ‌های روشن و همهمه خیابان روبرو شوید، در حالی که همه این صداها و نورها برای شما مثل سوزن‌هایی هستند که به مغزتان فرو می‌روند. این تجربه روزانه بسیاری از افراد دارای اوتیسم است که می‌تواند مقدمه‌ای برای افسردگی باشد.

مریم، دختر ۱۶ ساله‌ای با اوتیسم، هر روز در مدرسه با نگاه‌های متفاوت همکلاسی‌هایش روبرو می‌شود. وقتی بقیه از جوک‌ها می‌خندند، او معنی آن‌ها را متوجه نمی‌شود. این تفاوت‌ها کم‌کم او را به سمت گوشه‌گیری و احساس غم عمیق سوق داده است.

نشانه‌های افسردگی در افراد دارای اوتیسم گاهی متفاوت است. مثلاً علی، که عاشق ماشین‌های کوچک است، دیگر حتی به کلکسیون ماشین‌هایش نگاه هم نمی‌کند. او بیشتر از قبل در اتاقش می‌ماند و واکنش‌های تند به کوچک‌ترین تغییر در برنامه روزانه‌اش نشان می‌دهد.

چه چیزهایی وضعیت را بدتر می‌کند؟ تصور کنید در یک مهمانی هستید که همه به زبانی دیگر صحبت می‌کنند. خسته‌کننده است، نه؟ برای فرد دارای اوتیسم، گاهی دنیای اجتماعی همین‌قدر گیج‌کننده است. وقتی این حس با تجربه‌هایی مثل قلدری در مدرسه یا طرد شدن در محل کار همراه می‌شود، می‌تواند افسردگی را تشدید کند.

خوشبختانه، راه‌های کمک وجود دارد. درست مثل چراغی که در تاریکی روشن می‌شود، درمان‌های مناسب و حمایت خانواده می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند. گاهی یک تغییر کوچک، مثل داشتن یک برنامه منظم روزانه یا یافتن دوستی که شما را همان‌طور که هستید بپذیرد، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.

اتیسم و خطر اضطراب

اضطراب در افراد دارای اوتیسم اغلب به دلیل مواجهه با موقعیت‌های غیرقابل پیش‌بینی یا تغییرات در برنامه روزانه ایجاد می‌شود. برای مثال، وقتی برنامه مدرسه تغییر می‌کند یا باید به جای جدیدی بروند، ممکن است احساس ناامنی و نگرانی شدید کنند. این مثل این می‌ماند که شما ناگهان در یک شهر ناآشنا بدون نقشه رها شده باشید.

تفاوت اصلی اضطراب با افسردگی این است که در اضطراب، فرد بیشتر احساس نگرانی و ترس از آینده دارد، در حالی که در افسردگی بیشتر غم و ناامیدی را تجربه می‌کند. اضطراب معمولاً با علائم فیزیکی مثل تپش قلب، عرق کردن و لرزش همراه است، در حالی که افسردگی بیشتر با بی‌حالی و خستگی مزمن همراه می‌شود.

نشانه‌های اضطراب می‌تواند شامل نگرانی مداوم، بی‌قراری، مشکل در تمرکز، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب و علائم جسمی مثل سردرد یا دل‌درد باشد. عواملی که اضطراب را تشدید می‌کند شامل محیط‌های پر سر و صدا، تغییرات ناگهانی در برنامه روزانه، فشار اجتماعی و انتظارات بالای دیگران است. گاهی این اضطراب می‌تواند منجر به حملات هراس شود که در آن فرد احساس می‌کند نمی‌تواند نفس بکشد یا کنترل شرایط را از دست داده است.

اوتیسم خطر کاهش اعتماد به نفس

کاهش اعتماد به نفس در کودکان دارای اوتیسم اغلب به دلیل تجربه‌های ناخوشایند اجتماعی و احساس متفاوت بودن رخ می‌دهد. برای مثال، سارا که در نقاشی استعداد خوبی دارد، وقتی در جمع قرار می‌گیرد، حتی با وجود تعریف دیگران، دچار استرس می‌شود و مدام می‌گوید “من نمی‌تونم” یا “نقاشی‌های من خوب نیست”. این احساس ناتوانی کم‌کم باعث می‌شود از انجام کارهایی که در آنها مهارت دارد هم خودداری کند.

والدین می‌توانند با تمرکز بر نقاط قوت فرزندشان و تشویق تلاش‌های او (نه فقط نتیجه)، به بهبود اعتماد به نفس کمک کنند. مهم است که محیط خانه امن و آرام باشد و از مقایسه کودک با دیگران پرهیز شود. به جای گفتن “چرا مثل بقیه نیستی؟”، بهتر است بگوییم “آفرین که تلاش کردی” و موفقیت‌های کوچک را جشن بگیریم. هدف این نیست که فرزندمان مثل دیگران شود، بلکه باید به او کمک کنیم بهترین نسخه خودش باشد.

چالش های اوتیسم برای خانواده او

در این نوشته در خصوص اینکه ایا اوتیسم خطرناک است صحبت کردیم توضیح دادیم که این بسیار مهم است برای کاهش چالش های این مهمان ناخوانده برنامه ریزی دقیق به همراه حمایت های لازم را داشته باشیم. من به تجربه این را می دانیم که اوتیسم می تواند نه تنها برای فرد بلکه برای خانواده او خواهر و برادر ها نیز چالش ها مشکلاتی ایجاد کند در ادامه برخی از این چالشها را ذکر می کنیم:

داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم می‌تواند چالش‌های زیادی برای خانواده ایجاد کند. والدین ممکن است احساس خستگی مزمن، اضطراب و گاهی افسردگی را تجربه کنند. مادر معمولاً بیشترین فشار را متحمل می‌شود زیرا در اکثر موارد مراقبت اصلی را بر عهده دارد و ممکن است مجبور شود از کار یا علایق شخصی خود دست بکشد. پدر نیز ممکن است احساس درماندگی کند، به خصوص که باید هم از نظر عاطفی خانواده را حمایت کند و هم فشار تأمین هزینه‌های درمان را تحمل نماید.

خواهر و برادرها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. آنها ممکن است احساس کنند توجه کمتری دریافت می‌کنند یا مجبورند زودتر از سن خود بزرگ شوند و مسئولیت‌پذیر باشند. برای مثال، سارا ۱۴ ساله که برادر ۸ ساله‌اش اوتیسم دارد، اغلب از دوستانش عذرخواهی می‌کند که نمی‌تواند در مهمانی‌هایشان شرکت کند چون باید در خانه به مادرش کمک کند. گاهی هم از اینکه نمی‌تواند مثل دوستانش با برادرش بازی کند یا حرف بزند، احساس غم می‌کند.

روابط زناشویی والدین نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد. خستگی، نگرانی‌های مالی و فشار روانی می‌تواند به تنش‌های زناشویی منجر شود. گاهی والدین آنقدر درگیر نیازهای فرزند دارای اوتیسم می‌شوند که از نیازهای عاطفی یکدیگر غافل می‌مانند.

اما نکته مهم این است: والدین باید بدانند که مراقبت از خودشان خودخواهی نیست، بلکه یک ضرورت است. مثل مسافران هواپیما که باید اول ماسک اکسیژن را روی صورت خودشان بگذارند تا بتوانند به دیگران کمک کنند، والدین هم باید به سلامت جسمی و روانی خود توجه کنند.

گرفتن مرخصی کوتاه، ورزش کردن، معاشرت با دوستان یا پرداختن به علایق شخصی می‌تواند به آنها کمک کند تا انرژی و توان لازم برای حمایت از فرزندشان را حفظ کنند. این نه تنها به نفع والدین، بلکه به نفع تمام اعضای خانواده است.

جمع بندی :

در این نوشته، درخصوص اینکه آیا اوتیسم خطرناک است صحبت کردیم. به صورت خلاصه گفتیم اتیسم ذاتا خطرناک نیست اگر بی توجهی و عدم حمایت اجتماعی و جامعه می تواند چالش ها و خطراتی برای خود فرد و خانواده او ایجاد کند.

از کاهش اعتماد به نفس در کودکان صحبت کردیم و دیدیم چگونه تجربه‌های اجتماعی می‌تواند بر روحیه آنها تأثیر بگذارد. همچنین به تأثیرات گسترده‌تر بر خانواده نگاه کردیم – از فشارهایی که والدین تحمل می‌کنند تا چالش‌هایی که خواهر و برادرها ممکن است تجربه کنند، و اهمیت حفظ تعادل در زندگی خانوادگی را بررسی کردیم.

مهم است به یاد داشته باشیم که این موارد صرفاً برای آگاهی‌بخشی و پیشگیری مطرح شده‌اند و به هیچ وجه به این معنا نیست که همه خانواده‌های دارای فرزند اوتیسم این مشکلات را تجربه خواهند کرد. هر کودک و هر خانواده، مسیر منحصر به فرد خود را دارد و بسیاری از خانواده‌ها با حمایت مناسب و آگاهی، زندگی شاد و موفقی را تجربه می‌کنند. هدف از طرح این موضوعات، ایجاد نگرانی نیست، بلکه کمک به خانواده‌ها برای داشتن آمادگی و درک بهتر است تا در صورت نیاز، بتوانند به موقع اقدامات پیشگیرانه انجام دهند.

د

منابع :
Autism Research Institute (ARI) “Mental Health and Autism: Understanding Emotional Challenges” https://www.autism.org/mental-health-autism/ این منبع به طور خاص به چالش‌های سلامت روان در افراد مبتلا به اوتیسم می‌پردازد و مطالعات گسترده‌ای در مورد ارتباط بین اوتیسم و اضطراب، افسردگی و اعتماد به نفس ارائه می‌دهد.

Journal of Autism and Developmental Disorders “Family Impact of Autism Spectrum Disorders: Understanding Stress, Coping, and Quality of Life” https://link.springer.com/journal/10803 این ژورنال معتبر علمی، مقالات متعددی در مورد تأثیر اوتیسم بر خانواده‌ها و استراتژی‌های مقابله با چالش‌های مرتبط منتشر کرده است.

National Autistic Society (UK) “Mental Health in Autism – A Guide for Parents and Caregivers” https://www.autism.org.uk/advice-and-guidance/topics/mental-health این انجمن ملی، راهنمای جامعی برای والدین در مورد مدیریت سلامت روان و حمایت عاطفی از افراد مبتلا به اوتیسم ارائه می‌دهد و به طور منظم تحقیقات جدید را منتشر می‌کند.

مصطفی قاسمی

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی

کوچ گفتاردرمانگر

مدیر کلینیک های گفتار درمانی باران،  بیان و یلدا

مدیر وب سایت توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر

مدرس دوره های آموزش  خانواده محور (بشنو و صحبت کن)

مخترع مجموعه نرم افزارهای گفتار درمانی بیان

barantehran.com

والدین عزیز،آیا تا به حال به چهره کودکان اوتیسم دقت کرده‌اید؟ شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که آیا علائم ظاهری اوتیسم در کودکان قابل تشخیص است؟ تحقیقات علمی اخیر به این پرسش پاسخ داده‌اند.

در این نوشته به این سوال پاسخ می دهم اما چرا تصمیم به نوشتن این مقاله گرفتم؟ چون این چند روز در کلینیک باران مادرانی زیادی از من پرسیدند که آیا چهره فرزندمان ما مثل بچه هایی است که اتیسم دارد؟ پس تصمیم گرفتم که این مقاله را براساس آخرین تحقیقات برای شما بنویسم. امیدوارم که برایتان مفید باشد.

دانشمندان با مطالعات گسترده روی چهره کودک اوتیسم به نتایج جالبی دست یافته‌اند. آنها تأیید می‌کنند که برخی تفاوت‌های ظریف در ساختار صورت این کودکان وجود دارد. اما نکته مهمی که باید بدانید این است که این تفاوت‌ها بسیار ظریف هستند و با چشم غیرمتخصص قابل تشخیص نیستند.

نشانه‌های اوتیسم در صورت کودک به قدری دقیق و جزئی هستند که حتی متخصصان برای تشخیص آنها از تکنولوژی‌های پیشرفته و نرم‌افزارهای خاص استفاده می‌کنند. نکته مهم‌تر اینکه این ویژگی‌های ظاهری در همه کودکان مبتلا به اوتیسم دیده نمی‌شود و نمی‌توان صرفاً با مشاهده چهره، تشخیص قطعی داد.

در این مقاله قصد داریم به طور دقیق و علمی، تمام ویژگی‌های ظاهری که محققان در چهره کودکان مبتلا به اوتیسم شناسایی کرده‌اند را بررسی کنیم. همچنین خواهیم دید که این یافته‌ها چگونه می‌توانند به تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع کمک کنند.

با ما همراه باشید تا با نگاهی علمی و دقیق، این موضوع مهم را بررسی کنیم.

آیا می‌توان از روی چهره کودک، اوتیسم را تشخیص داد؟

تشخیص اوتیسم از روی چهره کودک، موضوعی است که تحقیقات زیادی روی آن انجام شده است. براساس مطالعات معتبر در مجله Nature و Scientific Reports، برخی تفاوت‌های ظریف در ساختار صورت کودکان مبتلا به اوتیسم وجود دارد. اما این تفاوت‌ها مانند تشخیص سندرم داون نیست که بتوان با نگاه کردن به چهره کودک، به راحتی آن را تشخیص داد.

برای درک بهتر، تصور کنید می‌خواهید تفاوت بین دو قطره آب را تشخیص دهید. با چشم غیرمسلح این کار تقریباً غیرممکن است و نیاز به میکروسکوپ دارید. تفاوت‌های چهره در کودکان اوتیسم نیز چنین است. این تفاوت‌ها آنقدر ظریف هستند که حتی متخصصان برای تشخیص آنها از دستگاه‌های پیشرفته و نرم‌افزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.

نکته بسیار مهم این است که نمی‌توان صرفاً با مشاهده چهره کودک، اوتیسم را تشخیص داد. تشخیص اوتیسم نیازمند ارزیابی‌های جامع رفتاری، ارتباطی و رشدی توسط تیمی از متخصصان است. درست مثل اینکه برای تشخیص یک بیماری قلبی، تنها به ظاهر فرد نگاه نمی‌کنیم و نیاز به آزمایش‌ها و معاینات مختلف داریم.

پس تا امروز جواب این سوال این هست که خیر ، اگر چه در ادامه خواهیم خواند که نتایج تحقیقات به مرور به سمتی می رود که می تواند به ما برای تشخیص اتیسم براساس چهره کمک کند.

ویژگی و نشانه چهره کودک اوتیسم چیست؟

براساس مطالعات انجام شده در دانشگاه‌های معتبر جهان، برخی ویژگی‌های خاص در ساختار صورت این کودکان مشاهده شده که می‌تواند به عنوان نشانه‌های احتمالی در نظر گرفته شود. این تفاوت‌ها که در مجله Nature به آنها اشاره شده، شامل تغییرات جزئی در اندازه و شکل اجزای صورت است. در ۵ مورد از این ويژگی ها که در چهره کودک اوتیسم مشاهده است را با هم می بینیم:

اولین نکته‌ای که محققان متوجه شده‌اند این است که قسمت بالای صورت در این عزیزان کمی پهن‌تر از حد معمول است.

نکته دیگری که به چشم می‌آید، چشم‌های این فرشته‌های کوچک است که معمولاً کمی درشت‌تر و گشادتر است.

همچنین، فاصله میان چشم‌ها تا بالای دهان (که شامل گونه‌ها و بینی می‌شود) در این کودکان دوست‌داشتنی، معمولاً کمی کوتاه‌تر است.

مورد دیگری که پژوهشگران مشاهده کرده‌اند، این است که دهان این عزیزان معمولاً کمی بازتر و گشادتر است.

و در آخر، آن خط یا شیار کوچکی که زیر بینی و بالای لب قرار دارد (که به آن فیلتروم می‌گویند) در این کودکان عزیز معمولاً کمی بزرگ‌تر است.

مقالات معتبر خارجی در خصوص ظاهر کودکان اتیسم چه گفتند؟

در ادامه به بررسی مقالات معتبر بین المللی پرداخته ام و خلاصه ای از یافته های این مقالات در خصوص ظاهر کودکان اوتیسم را با ذکر منبع و لینک نوشته ام. خواندن آنها شاید برای شما مفید باشد:

مقاله اول :

Identification of Autism in Children Using Static Facial Features and Deep Neural Networks
بر اساس مقاله‌ای که به تحلیل ویژگی‌های چهره کودکان دارای اوتیسم پرداخته است، برخی از نشانه‌های قابل‌اتکایی که برای شناخت اوتیسم مورد بررسی قرار گرفته‌اند، عبارتند از:

1. ویژگی‌های فیزیکی صورت:

• صورت پهن‌تر در ناحیه بالای صورت.
• چشم‌های بزرگ‌تر و گشادتر.
• فاصله کمتر میان چشم‌ها تا دهان.
• دهان بازتر و گشادتر.
• ویژگی‌های خاص فیلتروم (شیار زیر بینی) که معمولاً بزرگتر است.

1. استفاده از فناوری‌های پیشرفته:

• استفاده از مدل‌های شبکه عصبی پیچشی (CNN) برای استخراج ویژگی‌ها و مدل‌های عصبی عمیق (DNN) برای طبقه‌بندی کودکان به عنوان اوتیسمی و غیر اوتیسمی.

این نشانه‌ها به همراه تکنیک‌های تحلیل تصویر می‌توانند به شناسایی زودهنگام و دقیق‌تر اوتیسم کمک کنند. این دستاورد‌ها در راستای تلاش برای یافتن نشانه‌های نوروژنتیکی و رفتاری قابل‌اتکا برای تشخیص زودهنگام اوتیسم، اهمیت زیادی دارند.

لینک این مقاله در سایت nih

مقاله دوم :

Facial Features & Physical Characteristics Of Autism
مقاله‌ای که در وب‌سایت Apex ABA Therapy منتشر شده، به بررسی ویژگی‌های چهره و خصوصیات فیزیکی مرتبط با اختلال طیف اوتیسم (ASD) پرداخته است. در ادامه، به نکات اصلی این مقاله اشاره می‌شود:

ویژگی‌های چهره کودکان اوتیسم

محققان برخی از ویژگی‌های چهره کودکان اوتیسم را که ممکن است با اوتیسم مرتبط باشند، معرفی کرده‌اند، از جمله:

• پیشانی بزرگ
• چشم‌های برجسته یا با فاصله زیاد
• لب بالایی نازک
• بینی عریض
• شیار (فیلتروم) کوتاه بین بینی و لب بالایی

با این حال، تأکید شده که وجود این ویژگی‌ها به تنهایی، قابل اعتماد نیست و نمی‌توان بر اساس آن‌ها اوتیسم را تشخیص داد.

ویژگی‌های فیزیکی

علاوه بر ویژگی‌های چهره، بعضی از خصوصیات فیزیکی دیگری نیز به اوتیسم مرتبط هستند:

• حالت راه رفتن یا وضعیت بدنی غیرمعمول
• حرکات تیک یا حرکات تکراری
• مشکلات پردازش حسی، مانند حساسیت زیاد به صدا یا لمس
• ابرازهای چهره یا حرکات غیرعادی

دلایل وجود این ویژگی‌ها

مقاله به این نکته اشاره دارد که برخی از این ویژگی‌ها ممکن است به تفاوت‌های عصبی زیرین در افراد دارای اوتیسم مرتبط باشند. مثلاً، پیشانی بزرگ ممکن است به حجم بزرگ‌تر مغز در برخی افراد با اوتیسم مربوط باشد. این تفاوت‌ها ممکن است توسعه نواحی خاصی از مغز که مسئول ارتباطات اجتماعی و رفتار هستند را تحت تأثیر قرار دهد.

نتیجه‌گیری

در نهایت، مقاله تأکید می‌کند که علیرغم وجود برخی ویژگی‌ها که ممکن است با اوتیسم مرتبط باشند، هیچ ویژگی فیزیکی خاصی نمی‌تواند به تنهایی اوتیسم را تشخیص دهد. درک تفاوت‌های عصبی می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر این اختلال را بفهمیم و درمان‌های مؤثرتری توسعه دهیم.

لینک این مقاله در سایت apexaba:

چطور براساس ظاهر کودک اوتیسم تشخیص صورت می گیرد؟

محققان در سال‌های اخیر با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته پردازش تصویر و هوش مصنوعی، مطالعات گسترده‌ای روی ویژگی‌های چهره کودکان مبتلا به اوتیسم انجام داده‌اند. این مطالعات نشان می‌دهد که برخی تفاوت‌های ظریف در ساختار چهره، مانند فاصله بین چشم‌ها، شکل پیشانی، و حالت‌های خاص صورت می‌تواند نشانه‌هایی از اوتیسم باشد. دانشمندان دانشگاه هاروارد و دوک در مطالعات خود دریافته‌اند که حدود ۸۰ نقطه کلیدی در چهره می‌تواند در تشخیص اولیه اوتیسم کمک‌کننده باشد.

برای تشخیص این ویژگی‌ها، از سیستم‌های پیشرفته تصویربرداری سه‌بعدی و نرم‌افزارهای تخصصی استفاده می‌شود. دوربین‌های مخصوص با قابلیت ثبت تصاویر سه‌بعدی از چهره، همراه با نرم‌افزارهای هوش مصنوعی که الگوهای خاص را شناسایی می‌کنند، ابزارهای اصلی این روش تشخیصی هستند. همچنین از دستگاه‌های ردیابی چشم برای بررسی الگوهای نگاه کردن و تعامل چشمی استفاده می‌شود.

ن

آیا به تشخیص براساس چهره کودکان اوتیسم می توان اتکا کرد ؟

باید توجه داشت که این روش‌های تشخیصی هنوز در مراحل تحقیقاتی هستند و نمی‌توان به تنهایی به آنها اتکا کرد. دقت این روش‌ها در بهترین حالت حدود ۸۸ درصد گزارش شده است، اما این نتایج باید همراه با ارزیابی‌های رفتاری، مشاهدات بالینی و تست‌های استاندارد تشخیصی مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، این روش‌ها ممکن است در فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف نتایج متفاوتی داشته باشند.

در آینده چقدر می توان به این روش تشخیصی امیدوار بود؟

روش بررسی ظاهر کودکان اوتیسم در آینده می‌تواند برای تشخیص مفید باشد، اما نمی‌توان به تنهایی از آن استفاده کرد. با پیشرفت تکنولوژی و هوش مصنوعی، انتظار می‌رود این روش‌ها به عنوان ابزاری کمکی در کنار دیگر روش‌های تشخیص به پزشکان کمک کنند تا بتوانند اوتیسم را زودتر و دقیق‌تر شناسایی کنند. با این وجود، کارشناسان می‌گویند که تشخیص اوتیسم باید همچنان یک فرآیند کامل و چندگانه باشد که شامل بررسی‌های رفتاری، روان‌شناختی و پزشکی است.

در حال حاضر تشخیص اوتیسم چگونه است ؟

والدین باید زمانی که متوجه تأخیر یا مشکلاتی در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی فرزندشان شدند، مثل زمانی که کودک در صحبت کردن، واکنش به نام خود یا بازی کردن با دیگران مشکل دارد، به متخصص مراجعه کنند.

همچنین اگر کودک رفتارهای تکراری یا عادت‌های غیرعادی دارد، مثل تکان دادن مداوم دست‌ها یا تمرکز شدید روی اشیای خاص، این می‌تواند نشانه‌ای باشد که لازم است برای غربالگری اوتیسم به یک متخصص مراجعه کنند. بهتر است هرچه زودتر اقدام کنند تا در صورت نیاز، کودک تحت ارزیابی و درمان مناسب قرار بگیرد.

ب

ا

مراحل تشخیص اوتیسم به ترتیب زیر است:

گام اول – غربالگری اولیه:

• پزشک اطفال در معاینات دوره‌ای رشد کودک را بررسی می‌کند
• در سنین ۱۸ و ۲۴ ماهگی، غربالگری خاص اوتیسم انجام می‌شود
• پرسشنامه M-CHAT (چک‌لیست اصلاح شده اوتیسم در نوپایان) توسط والدین تکمیل می‌شود

گام دوم – ارجاع به متخصصین:
در صورت مشاهده علائم مشکوک، کودک به تیم تخصصی ارجاع داده می‌شود که شامل:

• روانپزشک کودک و نوجوان
• روانشناس کودک
• متخصص گفتاردرمانی
• متخصص کاردرمانی

گام سوم – ارزیابی‌های تخصصی:

• مصاحبه دقیق با والدین درباره تاریخچه رشد کودک
• آزمون ADOS (برنامه مشاهده تشخیصی اوتیسم)
• آزمون ADI-R (مصاحبه تشخیصی اوتیسم-نسخه تجدید نظر شده)
• ارزیابی مهارت‌های شناختی و هوش
• بررسی مهارت‌های گفتاری و زبانی
• ارزیابی مهارت‌های حرکتی

گام چهارم – آزمایشات پزشکی (در صورت نیاز):

• آزمایشات ژنتیک
• بررسی شنوایی‌سنجی
• معاینات نورولوژیک
• آزمایشات متابولیک

گام پنجم – جمع‌بندی و تشخیص نهایی:

• بررسی تمام نتایج توسط تیم تخصصی
• تعیین شدت اختلال در طیف اوتیسم
• ارائه گزارش جامع به والدین

گام ششم – تدوین برنامه درمانی:

• طراحی برنامه مداخله زودهنگام
• تعیین اهداف درمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت
• مشخص کردن نوع خدمات مورد نیاز

نکات مهم:

1. این فرآیند معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد
2. تشخیص زودهنگام بسیار مهم است
3. هزینه برخی از این آزمون‌ها ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد
4. در برخی موارد ممکن است نیاز به تکرار ارزیابی‌ها در سنین بالاتر باشد
5. تشخیص نهایی باید توسط متخصص دارای مجوز و با تجربه در زمینه اوتیسم انجام شود.

در تمام این مراحل که تا امروز برای تشخیص اوتیسم کودک ذکر کرده ایم ملاک ظاهر کودکان اوتیسم یا نشانه چهره بعنوان شاخص در نظر گرفته نشده است.

مهم ترین نشانه های تشخیصی برای اوتیسم چه هستند ؟

والدین عزیز قبل از انکه در خصوص نشانه های مهم اتیسم بنویسم لازم است بگویم که نگرانی شما درباره رشد و سلامت فرزندتان کاملاً طبیعی است. با این حال:

اگر در فرزند خود نشانه‌هایی مانند کم‌توجهی به اسمش، عدم تماس چشمی، یا تأخیر در گفتار می‌بینید، مهم است بدانید که وجود یک یا دو نشانه به تنهایی به معنای اوتیسم نیست. گاهی کودکان در مسیر رشد طبیعی خود هم ممکن است موقتاً برخی از این رفتارها را نشان دهند.

برای تشخیص اوتیسم، باید چند نشانه مختلف را برای مدت طولانی (حداقل چند ماه) در کودک مشاهده کنیم. این نشانه‌ها باید در موقعیت‌های مختلف (مثل خانه، مهد کودک، پارک) و به طور مداوم وجود داشته باشند.

در ادامه نشانه های اصلی اوتیسم را به شما معرفی می کنم :

نشانه‌های تشخیصی اوتیسم را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد:

۱️⃣ مشکلات در تعاملات اجتماعی:

مشکل در تعامل اجتماعی یعنی فرزند شما ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران به روش معمول مشکل داشته باشد. برای مثال ممکن است ترجیح دهد تنها بازی کند و کمتر تمایل به شریک شدن اسباب‌بازی‌هایش با دیگران داشته باشد، یا در بازی‌های تخیلی و نقش‌بازی که معمولاً کودکان از آن لذت می‌برند، مشارکت نکند.

برخی از نشانه ها عبارتند از :

• عدم تماس چشمی مناسب یا محدود
• عدم پاسخ به نام خود
• ترجیح بازی انفرادی
• مشکل در درک احساسات دیگران
• عدم تمایل به در آغوش گرفته شدن
• ناتوانی در به اشتراک گذاری علایق با دیگران

۲️⃣ مشکلات ارتباطی و گفتاری:

وقتی می‌گوییم مشکلات در ارتباطی و گفتاری، منظور این است که کودک ممکن است در بیان احساسات، نیازها یا افکار خود با دیگران دچار مشکل شود. این می‌تواند شامل سختی در صحبت کردن، فهمیدن صحبت‌های دیگران یا حتی برقراری ارتباط غیرکلامی مثل حرکات صورت یا زبان بدن باشد. به عبارت ساده‌تر، کودک ممکن است نتواند به خوبی با دیگران صحبت کند یا منظورش را برساند که این می‌تواند باعث دشواری در تعامل با دوستان، خانواده و محیط اطرافش شود.

برخی از نشانه ها عبارتند از :

• تأخیر یا عدم رشد زبان گفتاری
• اکولالی (تکرار کلمات یا عبارات)
• استفاده نامتعارف از زبان
• عدم درک شوخی یا کنایه
• مشکل در شروع یا ادامه مکالمه
• نداشتن بازی‌های نمادین یا تخیلی

نوشته پیشنهادی : ۱۵ روش برای آموزش حرف زدن به کودک

۳️⃣ رفتارهای تکراری و محدود:

رفتارهای تکراری و محدود به معنای حرکات یا عادت‌هایی است که فرزند شما مرتباً تکرار می‌کند و به آن‌ها علاقه خاصی نشان می‌دهد. برای مثال، ممکن است مدام اسباب‌بازی‌ها را در یک ردیف بچیند، ساعت‌ها به چرخاندن چرخ ماشین مشغول باشد، فقط یک نوع غذا یا لباس خاص را بپذیرد، یا حرکات تکراری مثل تکان دادن دست‌ها، چرخیدن دور خودش یا پریدن‌های مکرر انجام دهد. همچنین ممکن است به تغییر در برنامه روزانه یا جابجایی وسایلش حساسیت زیادی نشان دهد و در برابر این تغییرات مقاومت کند یا ناراحت شود.

• حرکات تکراری بدن (دست زدن، تکان دادن)
• چیدن اشیاء در خط مستقیم
• وابستگی شدید به روتین‌های خاص
• علاقه شدید و محدود به موضوعات خاص
• حساسیت غیرعادی به صدا، نور، لمس یا بو

اگر چه موضوع این مقاله ظاهر کودکان اوتیسم بوده اما این مهم است که بدانیم تا امروز ملاک تشخیص اتیسم ویژگیهای چهره یا صورت نیست بلکه نشانه ها رفتار های پایدار کودک است.

۴️⃣ نشانه‌های حسی:

وقتی می‌گوییم “نشانه‌های حسی”، منظور این است که کودک ممکن است به شیوه‌ای متفاوت از دیگران به محرک‌های حسی مثل صداها، نورها، لمس‌ها یا بوها واکنش نشان دهد. این نشانه‌ها می‌توانند شامل حساسیت بیش از حد یا کمبود حساسیت به این محرک‌ها باشند.

برای مثال، یک کودک ممکن است از صداهای بلند یا نورهای روشن ناراحت شود و حتی ممکن است از لمس یا بوسیدن توسط دیگران اجتناب کند. یا ممکن است برعکس، نسبت به درد یا گرما کم‌حساس‌تر از دیگران باشد و آن را احساس نکند. این ویژگی‌ها می‌توانند به مشکلات در تعاملات اجتماعی و محیطی کودک منجر شوند، زیرا ممکن است درک درستی از موقعیت‌ها یا شرایط مختلف نداشته باشد.

• واکنش بیش از حد یا کمتر از حد به محرک‌های حسی
• عدم تحمل صداهای خاص
• حساسیت به بافت‌های خاص لباس یا غذا
• تمایل به لمس یا بو کردن مکرر اشیاء
• بی‌توجهی به درد یا دما

۵️⃣ الگوهای رفتاری خاص:

الگوهای رفتاری خاص به مجموعه‌ای از رفتارها و عادت‌های منحصر به فرد اشاره دارد که در کودکان مبتلا به اوتیسم دیده می‌شود. برای مثال، فرزند شما ممکن است حساسیت شدیدی به صداها، بافت‌های خاص (مثل برچسب لباس یا جوراب)، بوها یا نورها نشان دهد. گاهی ممکن است به درد یا سرما و گرما واکنش کمتر یا بیشتر از حد معمول نشان دهد. برخی کودکان ممکن است روی موضوعات خاصی مثل قطار، دایناسورها یا اعداد تمرکز شدید داشته باشند و ساعت‌ها درباره آن صحبت کنند، یا اصرار داشته باشند که کارهای روزمره دقیقاً به یک روش خاص و با نظم همیشگی انجام شود.

• مقاومت در برابر تغییر
• تمرکز شدید روی جزئیات
• عدم درک خطر
• مشکل در تقلید رفتارهای دیگران
• رفتارهای خود‌آسیب‌رسان

ما در این نوشته سعی کردیم در خصوص ویژگی های چهره کودکان اوتیسم صحبت کنیم اما به نظر ملاک تشخیصی ما باید مهارت و رفتارهای کودک باشد.

اوتیسم چیست ؟

اوتیسم یک تفاوت در رشد مغز است که باعث می‌شود کودک دنیا را متفاوت‌تر از دیگران ببیند و درک کند. درست مثل اینکه هر کدام از ما عینکی با رنگ متفاوت به چشم داشته باشیم و دنیا را با رنگ‌های مختلف ببینیم.

سه نشانه اصلی اوتیسم:

1. ارتباط متفاوت: برای این کودکان صحبت کردن و برقراری ارتباط چشمی با دیگران کمی سخت‌تر است
2. رفتارهای تکراری: علاقه شدید به تکرار برخی حرکات یا بازی‌ها دارند
3. حساسیت‌های ویژه: نسبت به برخی صداها، نورها یا لمس‌ها واکنش بیشتری نشان می‌دهند

گاهی ممکن است کودک شما برخی از این نشانه‌ها را نشان دهد، اما این به معنای قطعی اوتیسم نیست. بعضی کودکان در دوره‌های خاصی از رشد، رفتارهای مشابه نشان می‌دهند که با گذر زمان برطرف می‌شود. تشخیص اوتیسم باید توسط متخصصان با تجربه و طی یک فرآیند دقیق انجام شود.

چالش اصلی کودکان اوتیسم این است که دنیا برای آنها گاهی خیلی پر سر و صدا، شلوغ و گیج‌کننده می‌شود. مثل این است که همه چیز برایشان بلندتر، روشن‌تر و قوی‌تر است. به همین دلیل گاهی نیاز دارند به جای آرام‌تری بروند یا کاری را که دوست دارند تکرار کنند تا آرامش پیدا کنند.

کودکان دارای اوتیسم در برقراری ارتباط با دنیای اطراف چالش‌های متفاوتی دارند. برخی در صحبت کردن تأخیر دارند یا اصلاً صحبت نمی‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است خیلی خوب و روان حرف بزنند. با این حال، حتی کودکانی که مهارت کلامی خوبی دارند، معمولاً در درک منظور دیگران یا استفاده مناسب از زبان در موقعیت‌های اجتماعی مشکل دارند.

یکی از چالش‌های بزرگ این کودکان، درک و تفسیر ارتباطات غیرکلامی است. آنها معمولاً در فهمیدن شوخی‌ها، کنایه‌ها و حالت‌های چهره دیگران مشکل دارند. برقراری تماس چشمی برایشان دشوار است و اغلب نمی‌دانند چطور یک گفتگو را شروع کنند یا آن را به شکل طبیعی ادامه دهند. همچنین در بازی‌های تخیلی و نقش‌بازی کردن مشکل دارند و معمولاً ترجیح می‌دهند به تنهایی بازی کنند.

مسئله مهم دیگر، چالش در درک و ابراز احساسات است. این کودکان در درک احساسات دیگران و همدلی کردن با آنها مشکل دارند. البته این به این معنی نیست که آنها نمی‌خواهند با دیگران همدلی کنند، بلکه درک و تفسیر نشانه‌های اجتماعی و عاطفی برایشان بسیار دشوار است. آنها ممکن است نتوانند احساسات خود را به درستی بیان کنند یا واکنش مناسبی به احساسات دیگران نشان دهند.

فواید تشخیص اوتیسم براساس علائم ظاهری چیست ؟

یکی از بزرگ‌ترین مزایای این روش، این است که پزشک تنها با مشاهده چند ثانیه‌ای از تصویر صورت کودک می‌تواند به سرعت تشخیص دهد که آیا کودک به اختلال اوتیسم مبتلا است یا خیر.

اگر این مدل به صورت یک اپلیکیشن موبایل در دسترس والدین قرار گیرد، آنها قادر خواهند بود غربالگری اولیه را به صورت خودکار و بدون نیاز به مراجعه به پزشک انجام دهند. این فرآیند به والدین کمک می‌کند تا برای ارجاع به متخصصین یا انجام آزمایش‌های دقیق‌تر، آمادگی لازم را داشته باشند.

معایب آن چیست ؟

تشخیص اوتیسم از طریق چهره کودکان اوتیسم می‌تواند مزایای خاص خود را داشته باشد، اما معایبی نیز به همراه دارد که نمی‌توان نادیده گرفت، از جمله احتمال بالای نتایج مثبت و منفی کاذب.

این روش، در صورت استفاده به تنهایی، می‌تواند منجر به تشخیص نادرست گردد و این تشخیص‌های نادرست، یا در قالب تشخیص‌های مثبت کاذب که به دنبال آن اقدامات پزشکی غیر ضروری انجام می‌شود، یا در قالب منفی‌های کاذب که باعث می‌شود برخی کودکان از تشخیص صحیح و درمان به موقع باز بمانند، ظهور می‌کند.

از این رو، بسیار مهم است که تاکید شود این روش به‌تنهایی قادر به تشخیص قطعی اوتیسم نخواهد بود. نتایج حاصل از آن باید حتماً با استفاده از تکنیک‌های دیگر به‌طور دقیق ارزیابی و مقایسه شوند تا از دقت تشخیص اطمینان حاصل گردد.

در مقایسه با روش‌های غربالگری فعلی که والدین از آن‌ها برای شناسایی علائم اولیه اوتیسم استفاده می‌کنند، این روش پیشنهادی مزایای خاصی دارد: فرآیند آن ساده، سریع و با دقت بالاست. با این حال، برای تایید علمی و بالینی این روش، نیاز به انجام آزمایشات و ارزیابی‌های جامع‌تری با استفاده از مجموعه داده‌های گسترده‌تر و متنوع‌تری است تا بتوان به نتایج معتبر و قابل اعتماد دست یافت.

نمونه ای از چهره کودکانی که تشخیص اوتیسم گرفتند :

سخنی با والدینی که نگران هستند :

والدین عزیز، طبیعی است که نگران تأخیر کلامی یا رفتارهای خاص فرزندتان باشید. دغدغه شما قابل درک است و به همین خاطر باید به نکته مهمی اشاره کنم.

تشخیص اوتیسم در سن کمتر از سه سال ممکن است دشوار و ناپایدار باشد. اگر منتظر تشخیص نهایی بمانید و سپس اقدام به درمان کنید، ممکن است زمان طلایی یادگیری و بهبود مهارت‌های ارتباطی فرزندتان را از دست بدهید.

پیشنهاد ما این است که به محض مشاهده علائم، به یک متخصص گفتاردرمانگر مراجعه کنید تا بر اساس نیازهای فرزندتان به او کمک کند.

بعضی از کودکان ممکن است نشانه‌هایی از اوتیسم را نشان دهند، اما این علائم می‌توانند ناشی از عدم محرک‌های کافی در محیطشان باشد. با دریافت آموزش‌های لازم، این علائم می‌توانند کاهش یابند.

به عنوان مثال، النا دختر سه ساله‌ای بود که وقتی برای اولین بار به کلینیک گفتار درمانی باران آمد، خیلی بی‌قراری می‌کرد و به گفتاردرمانگر توجهی نشان نمی‌داد. اما از طریق بازی‌های کلامی و تکنیک‌های گفتاری، به مرور زمان مشکلاتش کاهش یافت. مادر النا که کارمند بانک بود، قبل از سه سالگی به دلیل مشغله کاری نتوانسته بود وقت زیادی برای او بگذارد.

جمع بندی :

در این مقاله به بررسی سوال شما درباره ظاهر و چهره کودکان اوتیسم پرداخته‌ایم. تحقیقات نشان داده‌اند که ممکن است برخی نشانه‌های مشترک در ظاهر این کودکان وجود داشته باشد، مانند شکل خاص بینی، فاصله میان چشم‌ها، حالت لب‌ها، قوس پیشانی و تناسب کلی صورت. هرچند این نشانه‌ها وجود دارند، تشخیص آن‌ها به‌صورت مستقل و توسط غیرمتخصصین دشوار است و این روش به‌تنهایی قابل اتکا نیست.

تشخیص اوتیسم باید بر اساس یک ارزیابی همه‌جانبه از رفتارهای کودک صورت گیرد، که نیازمند مشاهده مداوم کودک در مدت زمان چند ماه و همچنین دریافت هم‌زمان خدمات گفتاردرمانی و کاردرمانی است.

با این حال، اگر سوالی دارید، لطفاً آن را در بخش نظرات بیان کنید تا به شما پاسخ دهیم.

مصطفی قاسمی

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی

کوچ گفتاردرمانگر

مدیر کلینیک های گفتار درمانی باران،  بیان و یلدا

مدیر وب سایت توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر

مدرس دوره های آموزش  خانواده محور (بشنو و صحبت کن)

مخترع مجموعه نرم افزارهای گفتار درمانی بیان

barantehran.com

لکنت زبان اگرچه یک اختلال گفتاری است اما به مرور یکسری عوارض برای فرد ایجاد می کند. در این نوشته می خواهیم در خصوص عوارض لکنت زبان صحبت کنیم. شناخت این عوارض به ما کمک می کند که بعنوان والد قدم هایی برای جلوگیری از شکل گیری یا گسترش آنها بر داریم.

تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که لکنت دارند، بیشتر در معرض قلدری، طرد شدن از جمع و احساس منفی نسبت به خود هستند. این تجربه‌های دردناک، مانند زخمی عمیق باقی می‌مانند.

حتی در بزرگسالی، چه لکنت ادامه پیدا کند و چه بهبود یافته باشد، خاطرات تلخ دوران کودکی بر نگاه فرد به خود و دنیای اطرافش تاثیر می‌گذارد.

تصور کنید علی، پسر ۸ ساله‌ای که به دلیل لکنت زبان، هر بار که می‌خواهد در کلاس درس جواب دهد، همکلاسی‌هایش او را مسخره می‌کنند. این تجربه‌های تلخ می‌تواند تا سال‌ها بعد، حتی در محل کار، باعث ترس او از صحبت در جمع شود.

۴ مورد از عوارض مهم لکنت زبان

لکنت زبان فراتر از یک اختلال گفتاری ساده است و می‌تواند تاثیرات عمیقی بر زندگی فرد بگذارد که اغلب از چشم دیگران پنهان می‌ماند. در این مقاله به چهار مورد از مهمترین عوارض پنهان لکنت زبان خواهیم پرداخت.

این عوارض شامل حس ناخواسته بودن در خانواده، شکل‌گیری خودپنداره مخدوش، آسیب به روابط شخصی و مشکلات روانشناختی است. در ادامه، هر یک از این موارد را به دقت بررسی خواهیم کرد و تاثیر آنها را بر زندگی افراد دارای لکنت توضیح خواهیم داد.

ل

۱-حس ناخواسته بودن در خانواده

حس ناخواسته بودن در خانواده یکی از مهم ترین عوارض لکنت است. وقتی با برخی از افرادی که لکنت دارند صحبت کردم متوجه شدم که برخی از انها از حس ناخواسته بودن در خانه گفتند. بله برخی از والدین ناخواسته می توانند باعث شکل گیری یکی از عوارض مهم لکنت بشوند.

لکنت زبان یک ویژگی ژنتیکی است و معمولاً در خانواده‌ها به ارث می‌رسد. این مشکل می‌تواند همراه با سایر اختلالات گفتاری باشد.

والدینی که خودشان تجربه لکنت داشته‌اند، بهتر می‌توانند شرایط فرزندشان را درک کنند و راه‌های مقابله با آن را می‌دانند.

اما برای والدینی که تجربه لکنت نداشته‌اند، تربیت کودک دارای لکنت می‌تواند چالش‌برانگیز و گاهی ناامیدکننده باشد.

مهم است بدانید که لکنت با زور و تهدید درمان نمی‌شود. حتی والدین مهربانی که نمی‌دانند چطور باید با این مشکل برخورد کنند هم نمی‌توانند کمک موثری به فرزندشان بکنند. در هر دو حالت، کودک همچنان احساس “متفاوت بودن” یا “نیاز به تعمیر شدن” را تجربه می‌کند.

مادری را تصور کنید که وقتی فرزندش دچار لکنت می‌شود، مدام می‌گوید “آروم باش و دوباره بگو”. اگرچه قصد او کمک است، اما این رفتار می‌تواند استرس کودک را بیشتر کند و احساس متفاوت بودن را در او تقویت کند.

چطور مانع از گسترش این حس منفی شویم ؟

پذیرش و حمایت: کلید طلایی درمان لکنت کودکان است. درمان لکنت زبان مهم است، اما مهم‌تر از آن، پذیرش کودک با تمام ویژگی‌هایش است. کودک شما باید بداند که عشق و محبت شما مشروط به روان صحبت کردن او نیست.

گاهی والدین با نگرانی زیاد و اصرار بر درمان، ناخواسته این پیام را به کودک می‌دهند: “تو فقط وقتی خوب هستی که روان صحبت کنی.”

توصیه‌های مهم برای والدین:

۱. صبور باشید

• هنگام صحبت کودک، آرام و با حوصله گوش دهید
• از تکمیل جملات او خودداری کنید
• اجازه دهید خودش حرفش را کامل کند

۲. محیط امن ایجاد کنید

• در خانه فضایی بدون قضاوت بسازید
• از مقایسه او با دیگران پرهیز کنید
• به جای تمرکز روی لکنت، به محتوای صحبت‌هایش توجه کنید

۳. تقویت اعتماد به نفس

• توانایی‌های دیگر کودک را برجسته کنید
• موفقیت‌های کوچک او را جشن بگیرید
• به او مسئولیت‌های متناسب با سنش بدهید

وقتی سارا، دختر ۶ ساله، با لکنت داستانی را تعریف می‌کند، مادرش به جای اصرار بر درست صحبت کردن، با علاقه به داستان گوش می‌دهد و درباره شخصیت‌های داستان از او سؤال می‌پرسد. این رفتار باعث می‌شود سارا احساس ارزشمندی کند.

۲-خودپنداره مخدوش و لکنت زبان

خودپنداره مخدوش به معنای تصویر منفی و نادرستی است که فرد از خودش در ذهن دارد و باعث می‌شود توانایی‌ها و ارزش‌های واقعی خود را نبیند یا کمتر از واقعیت تخمین بزند. یکی از عوارض لکنت زبان خودپنداره مخدوش است.

زبان و گفتار نقش مهمی در ارتباطات انسانی، شکل‌گیری روابط و هویت فردی ما دارد. وقتی فردی با مشکل لکنت زبان مواجه است، ممکن است:

۱. احساسات منفی را تجربه کند:

• شرم از ناتوانی در برقراری ارتباط موثر
• ترس از قضاوت دیگران
• نگرانی از طرد شدن
• کاهش اعتماد به نفس

۲. تاثیرات طولانی مدت:

• تحقیقات نشان می‌دهد بزرگسالانی که لکنت دارند، اغلب نگرش‌های منفی را درونی کرده‌اند
• انتظار رفتار نامناسب از دیگران دارند
• این رفتارهای نامناسب را عادی تلقی می‌کنند

۳. پیامدهای اجتماعی:

• پذیرش رفتارهای نامحترمانه به عنوان بخشی از زندگی
• کاهش توقع احترام از دیگران
• احتمال قرار گرفتن در روابط ناسالم

راهکارها:

• مراجعه به متخصصان گفتاردرمانی
• شرکت در گروه‌های حمایتی
• تقویت عزت نفس از طریق مشاوره
• آموزش مهارت‌های ارتباطی جایگزین

مهم است که این چرخه منفی را بشناسیم و برای شکستن آن تلاش کنیم. هر فرد، فارغ از نحوه صحبت کردنش، شایسته احترام و رفتار محترمانه است.

در ادامه یک داستان واقعی از یکی از مراجعانم به علی برایتان تعریف می کنم :

۳-آسیب به روابط شخصی:

بله متاسفانه لکنت بر روابط شخصی فرد نیز تاثیر منفی می گذارد. برای مثال، فردی که لکنت دارد ممکن است در یک موقعیت اجتماعی مثل قرار ملاقات با یک دوست جدید یا همکار، به جای بیان کامل منظور و احساسات خود، ترجیح دهد سکوت کند یا پاسخ‌های کوتاه بدهد تا با موقعیت لکنت مواجه نشود. این رفتار می‌تواند باعث شود طرف مقابل او را فردی کم‌حرف، بی‌علاقه یا حتی مغرور تصور کند، در حالی که واقعیت چیز دیگری است و این سوءبرداشت می‌تواند مانع شکل‌گیری یک رابطه دوستانه عمیق شود.

لکنت زبان روی دوستی‌ها و رابطه‌های ما با دیگران اثر می‌گذارد. خیلی از کسانی که لکنت دارند، موقع دوست شدن با دیگران یا حفظ دوستی‌هایشان سختی می‌کشند. آنها گاهی فکر می‌کنند که آدم‌های خوبی نیستند و می‌ترسند دیگران درباره‌شان بد فکر کنند. همین باعث می‌شود اعتماد به نفسشان کم شود. بعضی وقت‌ها حتی دوست ندارند توی مهمونی‌های فامیلی شرکت کنند یا با دوستانشان بیرون بروند.

متاسفانه خیلی از مردم فکرهای اشتباهی درباره لکنت دارند و این موضوع را درست نمی‌شناسند. مثلاً بعضی‌ها فکر می‌کنند کسی که لکنت دارد، باهوش نیست یا نمی‌تواند مدیر خوبی باشد. این فکرهای غلط باعث می‌شود زندگی برای کسانی که لکنت دارند سخت‌تر شود. مثلاً ممکن است توی محل کار به آنها مسئولیت‌های مهم ندهند یا در رابطه‌های عاطفی طرد بشوند.

اما راه‌هایی هست که بشود این مشکلات را کمتر کرد. اول اینکه باید به مردم یاد بدهیم لکنت چیست تا فکرهای اشتباهشان کنار برود. دوم اینکه خانواده‌ها می‌توانند با حمایت و درک درست، به عزیزشان که لکنت دارد کمک کنند تا اعتماد به نفسش بیشتر شود. همینطور شرکت در گروه‌هایی که افراد دارای لکنت دور هم جمع می‌شوند و صحبت با مشاور می‌تواند خیلی کمک کننده باشد.

سه راهکار ساده برای کاهش اثر لکنت بر روابط:

راهکار اول: صبور باشید و عجله نکنید. وقتی فرزندتان در حال صحبت کردن است، با آرامش به حرف‌هایش گوش کنید. جمله‌هایش را تمام نکنید و نگذارید بقیه اعضای خانواده هم این کار را بکنند. این کار به او نشان می‌دهد که حرف‌هایش برای شما مهم است، نه سرعت بیان آنها.

راهکار دوم: در خانه فضایی آرام و بدون استرس ایجاد کنید. از مقایسه کردن فرزندتان با دیگران خودداری کنید. موقع صحبت کردن او، تلویزیون را خاموش کنید و به او توجه کامل نشان دهید. وقتی می‌خواهد چیزی بگوید، با لبخند و علاقه به او نگاه کنید. این کارها باعث می‌شود احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد.

راهکار سوم: به جای تمرکز روی لکنت، توانایی‌های دیگر فرزندتان را ببینید و تشویق کنید. مثلاً اگر در نقاشی، ورزش یا درس خاصی خوب است، او را به خاطر این موفقیت‌ها تحسین کنید. به او کمک کنید تا بفهمد لکنت فقط یک ویژگی کوچک از وجود اوست و چیزهای خیلی بیشتری برای افتخار کردن دارد.

۴- مشکلات روانشناختی

از عوارض لکنت زبان می تواند شکل گیری مشکلات روانشناختی باشد.مشکلات روانشناختی به حالت‌ها و شرایطی گفته می‌شود که بر فکر، احساسات، رفتار و کیفیت زندگی روزمره فرد تأثیر منفی می‌گذارند.

۴ مورد از شایع‌ترین مشکلات روانشناختی ناشی از لکنت:

۱. اضطراب اجتماعی: ترس شدید از صحبت کردن در جمع، معرفی خود به دیگران یا شرکت در گفتگوهای گروهی. این افراد معمولاً از موقعیت‌های اجتماعی دوری می‌کنند تا مجبور به صحبت کردن نشوند.

۲. اعتماد به نفس پایین: باور نداشتن به توانایی‌های خود، احساس بی‌ارزشی و تردید مداوم درباره خود. این افراد ممکن است حتی در زمینه‌هایی که استعداد دارند، خودشان را دست کم بگیرند.

۳. افسردگی: احساس غم مداوم، ناامیدی نسبت به آینده، بی‌انگیزگی و از دست دادن لذت در فعالیت‌های روزمره. این حالت معمولاً نتیجه انزوای طولانی مدت و تجربه‌های منفی مکرر است.

۴. خشم و ناکامی درونی: احساس خشم نسبت به خود و دیگران، ناتوانی در بیان احساسات واقعی، و سرخوردگی از عدم توانایی در برقراری ارتباط راحت با دیگران.

وقتی کسی لکنت دارد، ممکن است از نظر روحی خیلی اذیت شود. بعضی وقت‌ها غمگین می‌شود، توی جمع استرس می‌گیرد و نمی‌تواند راحت با دیگران ارتباط برقرار کند. خیلی‌ها فکر می‌کنند کسی که لکنت دارد، مشکل روانی هم دارد، ولی این فکر کاملاً اشتباه است.

اگر کسی که لکنت دارد اعتماد به نفسش کم شده یا از نظر روحی خسته است، این به خاطر خود لکنت نیست. دلیلش رفتار نامناسب مردم و قضاوت‌های اشتباه آنهاست. مثلاً وقتی کسی چند بار در جمع تجربه بد داشته باشد، کم کم می‌ترسد با دیگران حرف بزند. همین ترس باعث می‌شود که از جمع دوری کند، تنها بماند و کم‌کم غمگین شود.

بگذارید داستان مریم را برایتان تعریف کنم. او که الان ۳۵ سالش است و معلم شده می‌گوید: “خیلی طول کشید تا فهمیدم مشکل اصلی من لکنت نیست. مشکل این بود که از حرف‌های مردم می‌ترسیدم. هر وقت می‌خواستم جلوی جمع حرف بزنم، خیلی استرس می‌گرفتم. استرسم باعث می‌شد لکنتم بیشتر شود و همینطور این چرخه ادامه پیدا می‌کرد. بعداً با کمک مشاور یاد گرفتم که لکنت فقط یک بخش از من است، نه همه وجودم.”

راهکارهای مقابله شکل مشکلات روانشناختی ناشی از لکنت:

در ادامه چند راهکاری درست و علمی که برای کاهش این مشکلات روانشناختی استفاده می شود را ذکر کرده ایم. اینکه کدام یک برای شما یا فرزندتان مناسب است پس از ارزیابی گفتار درمانگر مشخص می شود.

۱. درمان‌های روانشناختی:

• شناخت درمانی رفتاری (CBT)
• درمان پذیرش و تعهد (ACT)
• تکنیک‌های مدیریت استرس

۲. حمایت اجتماعی:

• شرکت در گروه‌های حمایتی
• ارتباط با افراد دارای تجربیات مشابه
• آموزش خانواده و دوستان

۳. خودمراقبتی:

• تمرینات تنفسی و مدیتیشن
• ورزش منظم
• حفظ روال خواب سالم

نکته مهم این است که درک کنیم مشکلات روانی مرتبط با لکنت، نتیجه برچسب‌زنی‌های اجتماعی و فشارهای محیطی است، نه خود لکنت. با افزایش آگاهی جامعه و حمایت مناسب، می‌توان به افراد دارای لکنت کمک کرد تا زندگی شاد و موفقی داشته باشند.

ویژگی های مثبتی که لکنت به ما می دهد

افرادی که با لکنت زبان زندگی می‌کنند، اغلب ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که از تجربیات چالش‌برانگیزشان شکل گرفته است:

۱-همدلی ژرف

• تجربه رفتارهای نادرست از دوران کودکی به این افراد درکی عمیق از احساسات دیگران بخشیده است.
• توانایی ویژه‌ای در همدردی با افراد حاشیه‌نشین و آسیب‌پذیر جامعه دارند.
• نسبت به نیازها و احساسات دیگران بسیار حساس هستند.

مثال: علی که معلم است می‌گوید: “چون خودم سختی کشیدم، وقتی دانش‌آموزی مشکل دارد، خیلی خوب درکش می‌کنم.”

۲-مهارت‌های قوی در برقراری ارتباط

• شنوندگان دقیقی هستند که به خوبی گوش می‌دهند.
• در دوستی و محیط کاری وفادار و اعتمادپذیر هستند.
• از صبر و بردباری بالایی در ارتباطات برخوردارند.

مثال: مریم می‌گوید: “دوستانم می‌گویند من بهترین شنونده‌ای هستم که دارند!”

۳-انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری

• می‌توانند به خوبی با شرایط دشوار سازگار شوند.
• در رویارویی با چالش‌ها خلاقیت خود را نشان می‌دهند.
• از تجربیات سخت برای رشد فردی بهره می‌گیرند.

۴-راهکارهای نوین درمانی

1. گفتاردرمانی آنلاین:
   • دسترسی آسان به خدمات درمانی فراهم می‌کند.
   • امکان تمرین در محیط امن خانه را مهیا می‌سازد.
   • به انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی درمان کمک می‌کند.
2. مثال: رضا هر روز صبح ۱۰ دقیقه جلوی آینه تمرین می‌کند و می‌گوید خیلی کمکش کرده.
   
3. اپلیکیشن‌های هوشمند:
   • تمرینات منظم و ساختاریافته ارائه می‌دهد.
   • بازخورد فوری و پیگیری پیشرفت را ممکن می‌سازد.
   • پشتیبانی مداوم و حرفه‌ای فراهم می‌کند.
4. مداخله زودهنگام:
   • شناسایی و درمان در سنین پایین را هدف قرار می‌دهد.
   • به پیشگیری از مشکلات جانبی کمک می‌کند.
   • اثربخشی درمان‌ها را افزایش می‌دهد.

نکته مهم

هر فرد مجموعه‌ای از استعدادها، علایق و توانایی‌های پیچیده‌ای دارد. ما نباید اجازه دهیم لکنت زبان یا هر ویژگی دیگری کل هویت ما را تعریف کند و باعث گسترش عوارض لکنت شود. با بهره‌گیری از روش‌های نوین درمانی و حمایت‌های مناسب، می‌توانیم مسیر موفقیت را هموارتر سازیم.

جمع بندی :

خلاصه آنچه آموختیم: در طول این گفتگو، درباره چالش‌های لکنت زبان، تأثیرات روانی-اجتماعی آن، و همچنین نکات مثبت و توانمندی‌های ویژه افراد دارای لکنت صحبت کردیم. دیدیم که چطور این افراد می‌توانند به دلیل تجربیات خاص خود، به انسان‌هایی همدل، شنونده‌های خوب و دوستانی وفادار تبدیل شوند.

پیامی برای والدین عزیز 💝

برای شروع درمان هرگز دیر نیست. می‌دانم که دیدن فرزندتان در تلاش برای صحبت کردن، گاهی دلتان را به درد می‌آورد. اما باور کنید:

• صبر و حمایت شما بزرگترین هدیه به فرزندتان است
• کمک گرفتن از متخصص گفتاردرمانی متبحر در حوزه لکنت، می‌تواند مسیر را هموارتر کند
• هر کودک سرعت پیشرفت خاص خود را دارد؛ مقایسه نکنید

فرزند شما فقط کودکی با لکنت زبان نیست. او:

• شاید نقاش ماهری است
• شاید در ریاضی استعداد خاصی دارد
• شاید قلب مهربانی دارد که همه را شاد می‌کند
• شاید در ورزش می‌درخشد

به یاد داشته باشید:

۱. به جای تمرکز بر لکنت، استعدادهای او را کشف و تقویت کنید .

۲. اجازه دهید با سرعت خودش صحبت کند.

۳. وقتی حرف می‌زند، با آرامش و علاقه گوش کنید .

۴. به جای اصلاح مداوم، بر محتوای حرف‌هایش تمرکز کنید.

۵. در جمع خانواده فضایی امن برای صحبت کردن او فراهم کنید.

و مهمتر از همه: فرزند شما را همانطور که هست دوست بدارید. او موجودی منحصر به فرد است با دنیایی از توانایی‌ها و استعدادها. لکنت تنها یکی از ویژگی‌های اوست، نه تمام هویتش. با حمایت و عشق شما، او می‌تواند به هر قله‌ای که بخواهد صعود کند. 🌟

با مهر و امید به فردایی روشن برای همه کودکان عزیزمان ❤️

ن

منابع :
درمان لکنت زبان در سایت سلام درمانگر
لکنت ویکی پدیا

مصطفی قاسمی

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی

کوچ گفتاردرمانگر

مدیر کلینیک های گفتار درمانی باران،  بیان و یلدا

مدیر وب سایت توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر

مدرس دوره های آموزش  خانواده محور (بشنو و صحبت کن)

مخترع مجموعه نرم افزارهای گفتار درمانی بیان

barantehran.com

وقتی که می خواهید بخوابید می توانید یک فرصت برای کمک به حرف زدن فرزندتان ایجاد کنید. این زمان می‌تواند فرصت آرام و دلنشینی برای کار روی مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک شما باشد. بطور کلی وقتی تمرین زبان را به برنامه روزانه کودک خود اضافه می‌کنید، به او کمک می‌کنید تا در محیطی طبیعی و حمایت‌کننده، ارتباط برقرار کردن را یاد بگیرد.

برای مثال:

• هنگام مسواک زدن، می‌توانید با کودک درباره رنگ مسواک و خمیردندان صحبت کنید
• موقع پوشیدن لباس خواب، نام رنگ‌ها و قسمت‌های مختلف لباس را بگویید
• در زمان خواندن قصه شب، از کودک بخواهید تصاویر را توصیف کند

این فعالیت‌های ساده روزمره، فرصت‌های عالی برای تمرین مهارت‌های گفتاری هستند. در ادامه، راهکارهای عملی بیشتری برای تمرکز روی گفتار و زبان در طول روال خواب را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.

چرا باید تمرین‌های گفتاردرمانی را در خانه انجام دهیم؟

کودکان در کنار افرادی که دوستشان دارند (یعنی شما!) و در محیطی که در آن راحت هستند (یعنی خانه!) بهتر یاد می‌گیرند. تمرین مهارت‌های گفتاری در موقعیت‌های واقعی زندگی، راهی مطمئن برای پیشرفت است. هدف اصلی گفتاردرمانی این است که مهارت‌های آموخته شده در جلسات درمانی، به زندگی روزمره منتقل شود.

مثال: وقتی کودک در حال بازی با اسباب‌بازی‌هایش است، می‌توانید نام هر اسباب‌بازی را بگویید و از او بخواهید تکرار کند.

بهترین نکته این است که گنجاندن تمرین‌های گفتاری در برنامه روزانه خانه بسیار ساده است. نیازی به وسایل خاصی ندارید و لازم نیست حتماً زمان جداگانه‌ای را برای تمرین در نظر بگیرید. تنها چیزی که نیاز دارید، حضور شما و کودکتان است – مهم نیست کجا هستید یا چه کاری انجام می‌دهید!

مثال: هنگام شستن ظرف‌ها می‌توانید رنگ و شکل ظرف‌ها را با کودک تمرین کنید.

زمان خواب مثال عالی برای این موضوع است. این روال هر روز اتفاق می‌افتد و باعث ایجاد نظم می‌شود. همچنین فرصتی برای تعامل دو نفره است که می‌تواند پیوند شما با فرزندتان را تقویت کند و ارتباط او را تشویق کند. علاوه بر این، این محیط آرام به کودک کمک می‌کند تا بدون حواس‌پرتی روی تمرین‌های زبانی تمرکز کند.

مثال: موقع خواب می‌توانید درباره اتفاقات روز صحبت کنید و از کودک بخواهید خاطرات خوب روزش را تعریف کند.

۵ روش برای تمرین گفتار و زبان در زمان خواب

در اینجا چند روش برای کار روی مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک هنگام آماده شدن برای خواب آورده شده است:

۱. پوشیدن لباس خواب

در هنگام پوشیدن لباس خواب، می‌توانید با توصیف فرآیند، الگوی زبانی مناسب را به کودک نشان دهید. اعضای بدن را نام ببرید (مثلاً “بیا پیراهن رو از روی سرت رد کنیم”) و لباس‌ها را معرفی کنید (مثلاً “این شلوارته”).

مثال عملی:

• به کودک بگویید: “دست‌هات رو از آستین‌ها رد کن”
• یا “حالا شلوارت رو بکش بالا”

نکته مهم: به کودک اجازه انتخاب بین دو لباس خواب را بدهید و او را تشویق کنید تا خواسته‌اش را بیان کند. بسته به سطح مهارت‌هایش، می‌تواند با اشاره یا کلمات این کار را انجام دهد.

مثال ساده:

• “کدوم پیژامه رو دوست داری؟ صورتی یا آبی؟”
• اجازه دهید با اشاره یا گفتن رنگ، انتخابش را نشان دهد.

۲. مسواک زدن

زمان مسواک زدن فرصت عالی برای تمرین صداهای گفتاری است. برای مثال، اگر کودک شما روی تلفظ صدای “س” کار می‌کند، می‌توانید کلماتی مثل “مسواک” و “سفید” را به درستی برایش تلفظ کنید. اگر روی صدای “گ” کار می‌کند، از کلماتی مثل “گاز گرفتن” و “گونه” استفاده کنید.

مثال‌های کاربردی برای تمرین صداها:

• برای صدای “س”: سلام، مسواک، دست، راست
• برای صدای “ش”: شستن، شیر، مشت
• برای صدای “ر”: راست، چرخش، برس

همچنین می‌توانید با صحبت درباره کارهایی که کودک انجام می‌دهد (“حالا داریم خمیردندون رو می‌زنیم روی مسواک”) و بحث درباره مفاهیمی مثل “بالا و پایین” و “جلو و عقب”، مهارت‌های زبانی او را تقویت کنید.

نکته مهم: این فعالیت را به شکل بازی و سرگرمی انجام دهید. می‌توانید از آینه حمام برای نشان دادن حرکت درست دهان و زبان استفاده کنید تا کودک بتواند خودش را ببیند و تقلید کند.

نوشته پیشنهادی : چگونه کودک را تشویق به جرف زدن کنیم ؟

داستان فاطمه و جمله‌های کوتاه

فاطمه دختر ۴ ساله‌ای بود که معمولاً با تک‌کلمه‌ها صحبت می‌کرد. وقتی چیزی می‌خواست، فقط می‌گفت “آب” یا “غذا”. پدر و مادرش نگران بودند که چرا نمی‌تواند مثل هم‌سن و سال‌هایش جملات کامل بسازد.

یک روز، گفتار درمانگر باران به آنها پیشنهاد داد از زمان خواب برای تمرین جمله‌سازی استفاده کنند.

موقع پوشیدن لباس خواب، مادرش جملات را الگوسازی می‌کرد:
فاطمه: “پیژامه”
مادر: “من پیژامه صورتی می‌خوام”
و از فاطمه می‌خواست تکرار کند.

هنگام مسواک زدن، پدرش هر کاری را با جمله‌های کامل توضیح می‌داد:
“حالا خمیردندون رو روی مسواک می‌زنیم”
“دندون‌های جلو رو مسواک می‌زنیم”
و فاطمه را تشویق می‌کرد همراهش تکرار کند.

موقع قصه خواندن، به جای اینکه فقط داستان را بخوانند، از فاطمه می‌پرسیدند:
“فاطمه جان، فکر می‌کنی خرگوشه الان کجا میره؟”
در ابتدا فاطمه فقط می‌گفت “خونه”
اما کم‌کم یاد گرفت بگوید “خرگوشه میره خونه”

بعد از چند ماه تمرین مداوم:

• فاطمه شروع کرد به استفاده از جملات ۳-۴ کلمه‌ای
• می‌توانست خواسته‌هایش را کامل‌تر بیان کند
• در مهدکودک راحت‌تر با دوستانش ارتباط برقرار می‌کرد

نکته‌های کلیدی موفقیت:

• صبر و حوصله والدین
• تکرار منظم تمرینات
• استفاده از موقعیت‌های روزمره
• تشویق هر پیشرفت کوچک
• عدم فشار و اجبار به کودک

این تجربه نشان داد که زمان خواب، فرصت مناسبی برای کمک به رشد مهارت‌های زبانی کودکان است.

خواندن کتاب با کودک

خواندن کتاب قبل از خواب با کودکتان راه عالی برای معرفی کلمات جدید و الگوسازی جملات پیچیده‌تر است. با پرسیدن سؤالاتی درباره داستان یا تصاویر، علاقه آنها را جلب کنید (مثلاً “سگه کجا قایم شده؟”).

برای کودکانی که در حد عبارت صحبت می‌کنند:

• آنها را تشویق کنید تصاویر را توصیف کنند
• از آنها بخواهید بخش‌هایی از داستان را بازگو کنند
• درباره رنگ‌ها و اشکال موجود در تصاویر صحبت کنید

برای کودکان بزرگتر:

• از آنها بپرسید فکر می‌کنند شخصیت داستان چه احساسی دارد
• نظرشان را درباره اتفاقات بعدی داستان جویا شوید
• درباره تجربیات مشابه خودشان با داستان گفتگو کنید

نکات مهم:

• زمان مناسبی را انتخاب کنید که کودک خسته یا بی‌قرار نباشد
• کتاب‌های متناسب با سن و علایق کودک انتخاب کنید
• با صبر و حوصله به پاسخ‌های کودک گوش دهید
• از تصحیح مستقیم اشتباهات خودداری کنید
• پاسخ‌های کودک را به شکل صحیح تکرار کنید

این فعالیت نه تنها به رشد زبانی کمک می‌کند، بلکه:

• پیوند عاطفی را تقویت می‌کند
• علاقه به مطالعه را افزایش می‌دهد
• قدرت تخیل را پرورش می‌دهد
• مهارت‌های شناختی را تقویت می‌کند

سام و کتاب‌های می‌می‌نی

سام، پسر ۲ ساله‌ای بود که عاشقانه پدر و مادرش را دوست داشت. یک روز مادر سام پس از مشورت با گفتاردرمانگر، تصمیم گرفت از کتاب‌های می‌می‌نی برای داستان‌خوانی شبانه استفاده کند.

هر شب، خانواده کوچک سام دور هم جمع می‌شدند. مادر کتاب را می‌خواند و پدر با مهارت خاصی داستان را به زندگی روزمره سام پیوند می‌زد:

وقتی در داستان می‌می‌نی به پارک می‌رفت: پدر: “سام جان، یادته دیروز ما هم پارک رفتیم؟ تو هم مثل می‌می‌نی تاب بازی کردی!”

وقتی می‌می‌نی بستنی می‌خورد: پدر: “ببین می‌می‌نی هم مثل تو بستنی شکلاتی دوست داره. یادته دیروز با مامان بستنی خوردیم؟”

در صفحه‌ای که می‌می‌نی با دوستش بازی می‌کرد: پدر: “می‌می‌نی هم مثل تو که امروز با علی تو مهد بازی کردی، داره با دوستش بازی می‌کنه”

وقتی می‌می‌نی لباس می‌پوشید: پدر: “ببین می‌می‌نی هم مثل صبح که تو پیراهن آبیت رو پوشیدی، داره لباس می‌پوشه”

این روش باعث شد:

• سام ارتباط بهتری با داستان‌ها برقرار کند
• خاطرات روزانه‌اش را راحت‌تر به یاد بیاورد
• واژگان جدید را بهتر یاد بگیرد
• اعتماد به نفس بیشتری در بیان تجربیاتش پیدا کند

نکات مهم این روش:

• استفاده از تجربیات واقعی کودک
• ایجاد پیوند بین داستان و زندگی روزمره
• تقویت حافظه و مهارت‌های کلامی
• افزایش تعامل خانوادگی
• تقویت مهارت‌های اجتماعی-عاطفی

بعد از چند ماه، سام نه تنها کتاب‌های می‌می‌نی را از حفظ شده بود، بلکه خودش شروع به تعریف کردن اتفاقات روزانه‌اش می‌کرد و از کلمات و عبارات بیشتری استفاده می‌کرد.

گفتگو درباره اتفاقات روز

زمان خواب، فرصت عالی برای شما و فرزندتان است تا درباره اتفاقات روز صحبت کنید. به جای پرسیدن سؤالات بله/خیر، از سؤالات باز استفاده کنید. این روش به بهبود مهارت‌های مکالمه و زبان بیانی کمک می‌کند.

نمونه سؤالات مناسب:

• “امروز چه چیزی بیشتر از همه خوشحالت کرد؟”
• “تو مهد امروز با دوستات چه بازی‌هایی کردی؟”
• “غذای ناهار امروز چطور بود؟”
• “امروز چه چیز جدیدی یاد گرفتی؟”
• “اگه می‌تونستی فردا هر کاری دوست داری انجام بدی، چیکار می‌کردی؟”

نکات مهم:

• با صبر و حوصله منتظر پاسخ کودک بمانید
• به جزئیاتی که تعریف می‌کند توجه نشان دهید
• از کلمات تشویقی استفاده کنید
• تجربیات مشابه خودتان را هم تعریف کنید
• از قضاوت کردن پرهیز کنید

مزایای این گفتگوها:

• تقویت حافظه و مهارت‌های روایتگری
• افزایش اعتماد به نفس در بیان احساسات
• گسترش دایره واژگان
• تقویت پیوند عاطفی والد-فرزند
• بهبود مهارت‌های اجتماعی

یادآوری:

• زمان مناسبی را انتخاب کنید که کودک خیلی خسته نباشد
• محیط آرام و بدون حواس‌پرتی ایجاد کنید
• از فشار آوردن برای پاسخ‌های طولانی خودداری کنید
• این گفتگوها را به یک عادت روزانه خوشایند تبدیل کنید.

به اهمیت کتابخوانی و داستان‌گویی در رشد کودک پرداختیم. دیدیم که چطور والدین می‌توانند با استفاده از کتاب‌هایی مانند می‌می‌نی و پیوند دادن داستان‌ها با زندگی روزمره کودک، به رشد زبانی و شناختی او کمک کنند. این روش نه تنها باعث افزایش دایره لغات کودک می‌شود، بلکه به او کمک می‌کند تا ارتباط بهتری با محیط اطرافش برقرار کند.

به اهمیت گفتگوهای شبانه و پرسیدن سؤالات باز از کودک اشاره کردیم. این گفتگوها فرصتی عالی برای تقویت مهارت‌های بیانی، افزایش اعتماد به نفس و بهبود روابط عاطفی بین والدین و کودک فراهم می‌کند. پرسیدن سؤالاتی مانند “بهترین اتفاق امروزت چی بود؟” به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های روایتگری و تفکر انتقادی خود را تقویت کند.

به موضوع مهم گفتار روان و نقش والدین در الگوسازی صحیح پرداختیم. آموختیم که چگونه با صحبت کردن آرام و شمرده، استفاده از تکنیک‌های تنفسی مناسب و حفظ آرامش در گفتار، می‌توانیم به کودکانی که با لکنت زبان مواجه هستند کمک کنیم. این روش‌ها همراه با حمایت عاطفی و صبر و حوصله، می‌تواند به بهبود مهارت‌های گفتاری کودک کمک شایانی کند.

یک مثال واقعی از احمد :

احمد پسر ۴ ساله‌ای بود که علاقه چندانی به برقراری ارتباط با دیگران نداشت. او معمولاً ترجیح می‌داد تنها بازی کند و کمتر با اطرافیانش صحبت می‌کرد. مادر احمد که نگران این وضعیت بود، تصمیم گرفت با استفاده از موقعیت‌های روزمره، فرصت‌هایی برای ارتباط ایجاد کند.

روش اول: ایجاد موقعیت‌های نیازمند درخواست

• وقت ناهار، به جای قاشق به احمد چنگال داد تا سوپش را بخورد
• احمد ابتدا گیج شده بود، اما کم‌کم با اشاره به قاشق، خواسته‌اش را نشان داد
• مادر با لبخند و تشویق، بلافاصله قاشق را به او داد

روش دوم: دادن مقادیر کم

• در وعده عصرانه، به جای یک لیوان پر آبمیوه، فقط کمی در لیوان ریخت
• احمد وقتی آبمیوه‌اش تمام شد، لیوان را به مادرش نشان داد
• هر بار که احمد درخواست می‌کرد، مادر با خوشحالی لیوان را پر می‌کرد

نتیجه تدریجی:

• احمد کم‌کم یاد گرفت برای خواسته‌هایش ارتباط برقرار کند
• اعتماد به نفسش در بیان نیازها افزایش یافت
• شروع به استفاده از کلمات ساده مثل “بیشتر” و “این” کرد
• کم‌کم علاقه‌مند شد با دیگران هم ارتباط برقرار کند

این تجربه نشان داد که چطور ایجاد موقعیت‌های هدفمند در فعالیت‌های روزمره می‌تواند به تدریج مهارت‌های ارتباطی کودک را تقویت کند.

آیا باید انتظار داشته باشیم کودک با این تکنیک‌ها شروع به صحبت کند؟

مانند هر مهارت جدیدی، یادگیری صحبت کردن نیاز به زمان دارد. قبل از اینکه کودک بتواند خودش صحبت کند، احتمالاً نیاز دارد الگوها و نمونه‌های زیادی را از شما ببیند و تجربه کند.

شروع با حرکات و اشارات:

• کودکان معمولاً قبل از صحبت کردن، از اشاره استفاده می‌کنند
• اشاره کردن ساده به چیزی که می‌خواهند، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند
• این کار می‌تواند ناکامی و ناامیدی آنها را کاهش دهد

استفاده از زبان اشاره ساده:

• علامت‌های ساده مانند “بیشتر”
• اشاره برای “کمک”
• نشان دادن “لطفاً”
• اشاره به “نوشیدن”
• علامت “غذا خوردن”

نکته مهم: هدف اصلی این است که کودک بفهمد می‌تواند نیازهایش را به روش‌های مختلف بیان کند، حتی قبل از اینکه بتواند صحبت کند. این مرحله‌ای مهم در مسیر یادگیری ارتباط کلامی است.

جمع بندی :

در موقعیت‌های روزمره، والدین می‌توانند با ایجاد فرصت‌های هدفمند، زمینه را برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک فراهم کنند. این فرصت‌ها می‌تواند شامل مکث کردن قبل از برآورده کردن نیازها، دادن وسایل نامناسب یا ناکافی، و صبر کردن برای دریافت واکنش از کودک باشد.

داستان احمد نمونه خوبی از اثربخشی این روش‌هاست، جایی که مادرش با استفاده از موقعیت‌های روزمره مانند غذا خوردن و نوشیدن، شرایطی را ایجاد کرد که احمد مجبور به برقراری ارتباط و درخواست کمک شود. این کار با دادن چنگال به جای قاشق برای خوردن سوپ یا ریختن مقدار کمی آبمیوه در لیوان انجام می‌شد.

با تکرار مداوم این تکنیک‌ها، کودک به تدریج درمی‌یابد که ارتباط برقرار کردن می‌تواند به برآورده شدن نیازهایش منجر شود. این روند نه تنها مهارت‌های ارتباطی را تقویت می‌کند، بلکه اعتماد به نفس کودک را نیز افزایش می‌دهد و او را برای تعاملات اجتماعی بیشتر آماده می‌سازد.

مصطفی قاسمی

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی

کوچ گفتاردرمانگر

مدیر کلینیک های گفتار درمانی باران،  بیان و یلدا

مدیر وب سایت توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر

مدرس دوره های آموزش  خانواده محور (بشنو و صحبت کن)

مخترع مجموعه نرم افزارهای گفتار درمانی بیان

barantehran.com

جادوی بازی در درمان
بازی زبان طبیعی کودکان است. وقتی کودک شما در حال بازی است، تمام حواس و احساساتش درگیر می‌شود و این دقیقاً همان چیزی است که ما در کلینیک باران از آن بهره می‌بریم. تصور کنید به جای جلسات خشک و رسمی، فرزند شما وارد دنیایی پر از رنگ و شادی می‌شود که در آن هر فعالیت، یک ماجراجویی هیجان‌انگیز است.

چرا روش ما متفاوت است؟
در کلینیک باران، ما معتقدیم که درمان موفق باید با لبخند همراه باشد. درمانگران ما با سال‌ها تجربه، روش‌های نوین را با بازی‌های خلاقانه ترکیب کرده‌اند. هر جلسه درمانی طوری طراحی شده که کودک شما فکر می‌کند فقط در حال بازی است، در حالی که همزمان مهارت‌های گفتاری‌اش به شکل طبیعی تقویت می‌شود.

سفر شگفت‌انگیز یادگیری
هر جلسه درمانی یک سفر جدید است. گاهی کودک شما یک کاشف می‌شود که در جنگل صداها به دنبال گنج می‌گردد، گاهی یک آشپز ماهر که در آشپزخانه خیالی دستورهای جذاب می‌دهد، و گاهی یک قهرمان که با کلمات جادویی مشکلات را حل می‌کند.

بازی‌های هدفمند ما

قصه‌گویی تعاملی
در این بخش، کودکان با کمک تصاویر جذاب و عروسک‌های دوست‌داشتنی، داستان‌های خود را می‌سازند. این فعالیت نه تنها مهارت‌های گفتاری را تقویت می‌کند، بلکه قدرت تخیل و خلاقیت را نیز پرورش می‌دهد.

موسیقی و حرکت
ریتم و موسیقی به کودکان کمک می‌کند تا الگوهای گفتاری را بهتر درک کنند. ما از ترانه‌های ساده و حرکات موزون استفاده می‌کنیم تا مهارت‌های زبانی را به شکلی طبیعی تقویت کنیم.

بازی‌های حسی
لمس، حرکت و تجربه‌های حسی مختلف، بخش مهمی از یادگیری هستند. در اتاق حسی ما، کودکان می‌توانند با مواد مختلف بازی کنند و همزمان مهارت‌های گفتاری خود را تقویت کنند.

فضای درمانی ما
اتاق‌های درمان ما شبیه اتاق بازی طراحی شده‌اند. رنگ‌های شاد، اسباب‌بازی‌های آموزشی متنوع، و فضای امن و دلنشین، همگی به ایجاد محیطی مناسب برای یادگیری کمک می‌کنند.

مشارکت خانواده
ما به این باور داریم که خانواده بخش مهمی از فرآیند درمان است. در هر جلسه، والدین می‌آموزند چگونه بازی‌های درمانی را در خانه ادامه دهند. این همکاری باعث می‌شود پیشرفت کودک سریع‌تر و پایدارتر باشد.

برنامه‌های ویژه ما

کارگاه‌های گروهی
در این کارگاه‌ها، کودکان در کنار همسالان خود بازی می‌کنند و می‌آموزند. این تجربه اجتماعی باعث تقویت مهارت‌های ارتباطی و افزایش اعتماد به نفس می‌شود.

جشن‌های پیشرفت
هر ماه، پیشرفت‌های کوچک و بزرگ را جشن می‌گیریم. این جشن‌ها انگیزه کودکان را برای ادامه مسیر افزایش می‌دهد.

نتایج درخشان
تجربه نشان داده که روش بازی-محور ما نتایج فوق‌العاده‌ای دارد:

• پیشرفت سریع‌تر در مهارت‌های گفتاری
• افزایش اعتماد به نفس
• بهبود مهارت‌های اجتماعی
• علاقه بیشتر به یادگیری
• خاطرات مثبت از دوره درمان

همراهی مستمر
ما در کلینیک باران، درمان را یک مسیر می‌دانیم، نه یک مقصد. در این مسیر، همراه شما و فرزندتان هستیم و با گزارش‌های منظم، پیشرفت‌ها را پیگیری می‌کنیم.

تجهیزات پیشرفته
کلینیک ما مجهز به جدیدترین ابزارهای آموزشی و درمانی است:

• اپلیکیشن‌های تعاملی آموزشی
• بازی‌های دیجیتال هدفمند
• تجهیزات حسی-حرکتی استاندارد
• وسایل بازی متنوع و ایمن

تعهد ما به کیفیت
در کلینیک باران، کیفیت درمان اولویت اصلی ماست. درمانگران ما مرتباً در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند و از جدیدترین روش‌های درمانی آگاه می‌شوند.

مصطفی قاسمی

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی

کوچ گفتاردرمانگر

مدیر کلینیک های گفتار درمانی باران،  بیان و یلدا

مدیر وب سایت توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر

مدرس دوره های آموزش  خانواده محور (بشنو و صحبت کن)

مخترع مجموعه نرم افزارهای گفتار درمانی بیان

barantehran.com